2026’da Havanın Aniden Soğuması ve Isınması
Hava durumundaki ani ve keskin değişimler (ani soğuma veya ani ısınma), özellikle küresel iklim modelleri ve büyük atmosferik salınımlar nedeniyle son yıllarda daha sık gündeme gelmektedir. 2026 yılına yönelik yapılan uzun vadeli meteorolojik ön tahminler, özellikle kış aylarında bu tip ekstrem hava olaylarının yaşanma potansiyeline dikkat çekmektedir.
Ancak, uzun vadeli tahminlerin kesinlikten uzak olduğunu ve sürekli güncellendiğini unutmamak önemlidir.
❄️ Ani Soğumaya Neden Olabilecek Temel Etkenler
2026 kış sezonuna yönelik bazı meteorolojik değerlendirmeler, özellikle ani ve sert soğuk hava dalgaları olasılığını artıran birden fazla iklim sinyalinin bir araya gelebileceğine işaret etmektedir.
1. Stratosferik Ani Isınma (SSW) ve Polar Girdap (Polar Vortex)
Stratosferik Ani Isınma (SSW), kuzey kutbu üzerindeki stratosfer tabakasında birkaç gün içinde sıcaklığın aniden 50°C’ye kadar yükselmesi olayıdır.
-
Etkisi: Bu ısınma, genellikle kutup çevresinde dönen ve soğuk havayı hapseden Polar Girdap’ın (Polar Vortex) zayıflamasına veya ikiye bölünmesine yol açar.
-
Sonuç: Polar Girdap zayıfladığında, kutuplardaki aşırı soğuk hava kütleleri daha güney enlemlere, yani Türkiye’nin de bulunduğu orta enlemlere doğru kayabilir. Bu durum, ani ve uzun süreli şiddetli soğuklara neden olabilir.
2. La Niña Etkisi ve Büyük Ölçekli Sirkülasyon
La Niña, Pasifik Okyanusu’nun ekvatoral bölgesindeki deniz yüzeyi sularının normalden daha soğuk olması durumudur.
-
Küresel Etkisi: La Niña, küresel atmosferik sirkülasyon üzerinde belirleyici etkilere sahiptir. Genellikle Sibirya Yüksek Basınç sistemi ve polar jet akımının konumunu etkileyerek, Kuzey Yarımküre’de soğuk hava akışlarını destekler.
-
Türkiye’ye Etkisi: Türkiye, La Niña yıllarında daha soğuk hava kitlelerine ve soğuk kuzey rüzgarlarına daha açık hale gelebilir.
3. Atlantik ve Pasifik Salınımları
Pasifik Dekadal Salınımı (PDO) veya Kuzey Atlantik Salınımı (NAO) gibi diğer büyük ölçekli atmosferik ve okyanus salınımlarının negatif fazları, soğuk hava girişini destekleyici rol oynayabilir. Bu sistemlerin eş zamanlı olarak soğuk koşullara işaret etmesi, ekstrem soğuk olayların olasılığını artırır.
Lisede Coğrafya Dersinde Öğrendiğimiz Hava
Lise öğreniminizde hava sıcaklığının temel sebebi olarak güneş ışınlarının düşme açısını öğrendiniz. Bu doğrudur ama bu iş sadece bununla kalmaz. Eğer sadece bu kadar basit şekilde olsaydı hava aniden soğuyamazdı. Çünkü güneş ışınlarının mevsimsel geliş açıları aniden değişmiyor.
Lisede güneş ışınlarının geliş açısının sonuçlarını ve buna sebep olan eksen eğikliğini öğrenmiştiniz. Gerçekten de dünya ekseni eğik bir şekilde hareket ettiği için mevsimler yaşanıyor. Dünya’nın orta kuşak olarak adlandırdığımız 30-60 derece enlemlerinde 4 mevsim yaşanır. Ekvator ve çevresinde hep sıcak hava yaşanırken kutuplar ve çevresinde hep soğuk hava olur.
Yukarıda bahsedilen orta kuşak havanın ani soğuması yada ani ısınması olayına en fazla maruz kalan alandır. Çünkü mevsimsel geçişler ve hareketli hava kütleleri bu alanda etkili olur. Zaten havanın ani değişimlerindeki temel sebepte hareketli hava kütleleridir.
Hareketli Hava Kütlelerinin Havayı Aniden Değiştirmesi
Havanın Aniden Soğuması ve Isınması: Hareketli hava kütlelerini somutlaştırmak için bulutlar gibi düşünün. Aslında hava kütlesi gözle göremediğimiz gazlardan oluşuyor. Ama bu kütlenin içinde aşırı su buharı olunca bulutlaşıyor ve görünür oluyor. Bu yüzden hava kütlesini bulutlara benzeterek somut düşünebilirsiniz.
Atmosfer çeşitli gazlardan oluşur ve halk dilinde buna hava deriz. Bu havanın her tarafı aynı sıcaklığa sahip değildir. Bu zaten çok açık değil mi, kutuplarda soğuk hava ekvatorda sıcak hava var. Dolayısıyla bu sıcak hava ile soğuk hava birbirine doğru hareket ettikçe birbirlerini etkilerler. İşte bu yüzden hareketli hava kütleleri sıcaklığı etkiliyor.
Çünkü sıcak bir yere kutuplardan gelen bir hava kütlesi oranın sıcaklığını düşürür. Rüzgarlar bu hava kütlelerini estikleri yöne taşırlar ve geçtikleri coğrafyaların sıcaklıklarını etkilerler.
Orta kuşak hiç şüphesiz sıcak ve soğuk hava kütlelerinin en çok geçtiği yerdir. Orta kuşak soğuk coğrafyalar ile sıcak coğrafyalar arasında kalmış ve bu her iki kütlenin etkisine maruz kalmıştır. Orta kuşakta 4 mevsim ve bu mevsimlerin özellikleri yaşansa bile hava kütleleri bu sıcaklıklar üzerinde çok fazla etkilidir. (bkz. Ani Hava Değişikliğinin Nedenleri)
Eksen Eğikliği mi Hava Kütleleri mi
Havanın Aniden Soğuması ve Isınması: Bir yerin sıcaklığını belirleyen en etkili faktör eksen eğikliğine bağlı olarak gelişen güneş ışınlarının düşme açısıdır. Güneş ışınları yere ne kadar dik açıyla düşerse o kadar etkili olur ve havayı ısıtır. Ancak ısınan bir coğrafyada sıcaklık hep aynı kalmaz. Gündüz ve gece sıcaklıklarındaki değişimler güneşe bağlı, yıl içindeki değişimlerde mevsimlere yani eksen eğikliğine bağlıdır.
Ancak bazen ılık bir geceden sonra buz gibi bir sabahla uyanabiliriz. Yada bazen yaz aylarında birden bire çok soğuk bir gece ile karşılaşabiliriz. İşte bunun sebebi hareketli hava kütleleridir.
Hareketli hava kütleleri geldikleri yerin yada üzerinden geçtikleri coğrafyaların karakterlerini de getirirler. Bazen sıcak, bazen soğuk getitirler. Bazen de yağış ve bazen de kuraklık getirirler. İşte bu hareketli hava kütleleri sıcak bir günü birden bire böyle soğutabiliyor. Havanın aniden soğumasının sebebi hareketli hava kütleleridir.
Hareketli hava kütlelerini sıcak hava ve soğuk hava kütleleri olarak ayırabiliriz. Ancak bunların tek özelliği bu değildir. Yatay yönlü ve dikey yönlü hava hareketleri de oluyor. Zaten yatay yönlü hava hareketine rüzgar diyoruz. Dikey yönlü hava hareketleri de buharlaşmayla beraber yağışları getiriyor.
Konunun başında hava kütlelerini bulutlara benzetin demiştim. Sanırım yazıyı okuduktan sonra artık hava kütlesini bulutlara benzetmeden de somutlaştırabiliyorsunuzdur. İlla bulut olmasına gerek yok bazen kupkuru bir hava bile karşınıza çıkıyor. İşte o da kuru hava kütlesidir gözünüzle göremeseniz bile.
Havanın Aniden Soğuması ve Isınması isimli konu umarız bu konudaki tüm sorularınıza yanıt vermiştir. Okuduğunuz için teşekkür ederiz
Yazar: Fatih Kar Coğrafya Öğretmeni
Konu: Havanın Aniden Soğuması ve Isınması
Rüyanızda İstediğinizi Yapabilirsiniz! LUCID Rüya Nedir?
İçindekiler
