Simya (Alşimi) ve Kimya, maddenin yapısını anlama yolculuğunun iki farklı durağıdır. Simya, kimyanın “bilim öncesi” atası olarak kabul edilir; ancak aralarında yöntem ve amaç bakımından uçurumlar vardır.
İşte bu iki disiplin arasındaki temel farklar ve onları birbirine bağlayan ortak noktalar:
Temel Farklar (Bilim vs. Arayış)
En temel ayrım şudur: Kimya bir bilim dalıdır, Simya değildir.
-
Bilimsellik:
-
Simya: Teorik temelleri yoktur. Çalışmalar deneme-yanılma yöntemine dayanır. Sistematik bilgi birikimi sağlamaz.
-
Kimya: Bilimsel yöntemi kullanır (Hipotez -> Deney -> Gözlem -> Sonuç). Neden-sonuç ilişkisine ve yasalara (Örn: Kütlenin Korunumu Kanunu) dayanır.
-
-
Amaçlar:
-
Simya: Ütopik ve mistik hedefleri vardır. İki ana amacı şuydu: Değersiz metalleri altına çevirmek (Felsefe Taşı) ve ölümsüzlük iksirini bulmak.
-
Kimya: Maddenin iç yapısını, bileşimini ve tepkimelerini inceler. İlaç, plastik, enerji gibi alanlarda insanlığa fayda sağlamayı hedefler.
-
-
Ölçüm ve Hassasiyet:
-
Simya: Niteldir (Gözleme dayalı). “Biraz bundan, biraz şundan” mantığı hakimdir, hassas tartı kullanılmaz.
-
Kimya: Niceldir (Ölçüme dayalı). Her şey matematiksel oranlarla, miligram hassasiyetiyle ölçülür.
-
-
Bilgi Paylaşımı:
-
Simya: Gizlilik esastır. Simyacılar bilgilerini şifreli dillerle saklarlar.
-
Kimya: Evrenseldir. Bilgi paylaşılır, deneyler dünyanın her yerinde tekrarlanabilir.
-
Ortak Özellikler (Miras)
Kimya, simyayı tamamen reddetmez; aksine onun tecrübeleri üzerine kurulmuştur. Simyacılar başarısız olsalar da kimyaya büyük bir miras bırakmışlardır.
-
Laboratuvar Teknikleri: Bugün kimyada kullanılan damıtma (imbik), süzme, mayalama, kavurma, kristillendirme gibi temel laboratuvar yöntemlerini simyacılar geliştirmiştir.
-
Madde Keşifleri: Mürekkep, barut, cam, seramik, esanslar ve sülfürik asit/kezzap gibi güçlü asitler simyacılar tarafından bulunmuştur.
-
Araç-Gereçler: Fırınlar, kroze, huni ve imbik gibi aletler simya döneminden günümüze taşınmıştır.
-
Merak: Her ikisinin de çıkış noktası aynıdır: “Madde nedir ve nasıl değişir?”
Simya Neden Bilim Olamaz?
Simyanın bilim olarak nitelendirilmemesinin birden fazla nedeni bulunuyor. Bu nedenlere bakıldığında simyanın ciddi bir bilim dalından uzak olduğu da görülebilir. Simya neden bilim olamaz sorusunun yanıtı şu şekildedir:
- Simya ilminde sistematik bir bilgi birikimi bulunmuyor.
- Simya ilmi herhangi teorik temellere dayanmıyor.
- Deney ve gözleme dayalı olmayan çalışmalar bütünüdür.
- Deneme ve yanılma yöntemine dayanmaktadır.
Yalnızca bu nedenler dahi simyanın bilim olarak nitelendirilmemesinin önündeki en büyük engeller arasında yer almaktadır. Geçmiş dönemlerde yaşamış birçok önemli simyacı bulunuyor. Bu ünlü simyacılar yalnızca deneme yanılma yöntemlerine başvurmakla kalmamış aynı zamanda farklı bilim dallarıyla da uğraşmışlardır. Bu bilim dallarını karma olarak kendi çalışmalarında kullanarak günümüzün birçok bilim dalının temellerini de atmayı başarmışlardır.
Kimya Nedir ve Simya ile İlişkisi
Kimya nedir sorusu birçok kişinin merak ettiği konular arasında yer alıyor. Simya ile çok fazla karıştırılan kimya bir bilim dalı olarak maddelerin ana yapısını inceler. Aynı zamanda maddelerin dönüşümlerini ve çeşitli birleşim ve üretim yöntemlerini de inceleme alanına alır. Kimyanın kendi alanında birçok farklı dalı vardır. Analitik kimya, organik kimya, fizikokimya, biyokimya, anorganik kimya gibi çeşitli alt dalları da bulunuyor. Simya alanında yapılan çeşitli çalışmalar günümüzdeki kimya biliminin temellerinin atılmasını sağlamıştır.
Simya ile Kimya Arasındaki Farklar
Kimya maddelerin yapısını ve özelliklerini inceler. Bu işlemi yaparken de yapılan her işlemi çeşitli kanunlara bağlar. Yeni kanunlar bularak daha sağlam temellere dayanarak incelemeleri devam ettirir. Aynı zamanda birçok alt dalının olması da kimya alanında yapılan çalışmalara önemli dayanaklar oluşturur. Kimyanın atası olarak sayılan simya ise teorik temellere dayanmayan çalışmalardır. Her ikisi birbiri ile ilişkili olsa da ikisi arasında ciddi farklar vardır. Simya ile kimya arasındaki farklar şu şekilde açıklanabilir:
- Simyacılar çalışmalarında her zaman deneme yanılma yöntemlerini kullanırlar. Ancak kimya bilimi ile uğraşanlar ise maddelerin yapısı ve özellikleri arasında bir ilişki kurmaya çalışır. Bunu da çalışmalarında temel alırlar.
- Simyacılar maddelerin diğer maddeler ile ilişkilerini ayrı ayrı ele alırlar.
- Kimya bilimi ile ilgilenen kişiler birtakım bilimsel yöntemler kullanırlar. Bilgiyi çoğaltarak sistematik bir çalışma yolu izlerler.
- Simyacıların en temel amacı sonsuz bir zenginliğe uğraşmaktır.
- Kimya bilimi ile uğraşanlar ise ekonomik maddeleri sentezleme ile ilgilenmişlerdir. Bunları da insanların yaşamlarının belirli alanlarında kullanmalarını sağlamışlardır.
Simya ile kimya izledikleri yöntemler bakımından birbirinden ayrılsa da benzer olan yönleri de yok denemez. Bu nedenle kimya biliminin tarihinde simyanın izlerine çok sık bir şekilde rastlanmaktadır. Simya ilmi ile uğraşan kişiler kendi çalışmalarında kullanabilmek için birçok araç ve gereç geliştirmeyi de ihmal etmemişlerdir.
Simya ile Kimyanın Ortak Özellikleri
Simya ile kimya her ne kadar birbirinden farklı olsa da ortak yanlarının olduğu da söylenebilir. Temelde her ikisinin de ortak amaçları vardır. Simya ile kimyanın ortak özellikleri başında hayatı kolaylaştırmak geliyor. Yani her ikisinde de yapılan çalışmalar insanların yaşamlarını daha kolay bir şekilde sürdürebilmesine yöneliktir. Bununla birlikte her ikisinin inceleme alanı da ortaktır. Hem simya hem de kimya madde kavramını inceler. Hem çalışma alanları hem de temel hedefleri aynı olsa da amaca giden yolda uyguladıkları yöntemler bu iki kavramı birbirinden ayırmaktadır.
Simyadaki Çalışmaların Modern Kimyaya Sağladığı Katkılar Nelerdir?
Simyada yapılan birtakım çalışmalar aynı zamanda günümüz kimyasına ciddi katkılar sağlamıştır. Çünkü kimya bilimi henüz ortada yokken simya ile uğraşanlar günümüzde kimya alanında kullanılan birtakım uygulamalardan yararlanıyorlardır. Bunlar arasında damıtma, sentezleme, akınkanlaştırma, mayalama, yumuşatma gibi uygulamalar simyanın en önemli aşamalarıdır. Bu uygulamalar günümüzde kimyacılar tarafından da kullanılmaktadır.
Bunların yanında günümüzde laboratuvarlarda kullanılan birtakım araçlar da simyacılar tarafından icat edilmiştir. Modern tasarımlar olmasa da eski dönemlerde simyacılar şu anki birçok laboratuvar malzemesinin en ilkel hallerini kullanmışlardır. Bunlar arasında eritme potaları, damıtma imbikleri, ısıtma kapları, saklama kapları en bilindik simya malzemeleri arasında yer alıyor. Kısacası simyadaki çalışmaların modern kimyaya sağladığı katkılar oldukça fazladır.
Geçmişte yaşamış Önemli Simyacılar
Geçişme yaşamış önemli simyacılar arasında birçok isimden bahsetmek mümkündür. Tarihte farklı bilim dallarıyla da uğraşan bu kişiler simya alanında çok önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Tarihteki en önemli simyacılar arasında şu isimlerden bahsedilebilir:
- Aristo en önemli simyacılar arasındadır. Ateş, hava, toprak ve su 4 elementi savunan önemli bir isimdir.
- El Razi: Formik asidi bulan önemli kişilerdendir.
- Cabir Bin Hayyam: Kral suyunu bulmuş ve ilerleyen zamanlarda ilk kimya laboratuvarını kurmayı başarmıştır.
- İbn-i Sina: Tıp biliminde önemli gelişmeler kaydeden bir isimdir.
- Joachim Becher: Simya alanında önemli isimlerden biri olan Becher ise yanan cisimlerin filojiston içerdiğini savunan kişidir.
Tarihte oldukça önemli birçok simyacı bulunuyor. Bu kişiler aynı zamanda Tıp, Metalurji, Kimya, Astroloji, Felsefe gibi birçok alanda da çalışmalar yapmışlardır.
